Hơn 23 tấn báo in bao gồm 400.000 ấn phẩm báo từ cuối thế kỷ 19 tới hiện tại - kho báo đồ sộ nhất Việt Nam

Nhân vật chính của hành trình ý nghĩa này là ông Nguyễn Phi Dũng – kỷ lục gia người Việt đã dành gần một thập kỷ để lưu trữ và sưu tầm nên kho báo đồ sộ nhất Việt Nam. Bộ sưu tập của ông bao gồm hơn 400.000 tờ báo, trải dài từ thế kỷ XIX đến hiện tại – một thành tựu hiếm có cả về quy mô lẫn chiều sâu lịch sử.

Kho tư liệu mà ông Dũng sưu tầm chứa đựng những ấn phẩm vô cùng quý giá, bao gồm các tờ báo được in trong thời kỳ kháng chiến, những năm đầu sau thống nhất và phát triển đất nước, cũng như các giai đoạn chuyển mình quan trọng về chính trị và kinh tế. Đây không chỉ là những tờ giấy cũ – mà là những dấu ấn sống động của ký ức Việt. Từ những dòng tít lớn trên báo ngày đất nước thống nhất, đến những bài viết bình dị phản ánh chuyển biến trong đời sống thường nhật – mỗi ấn phẩm đều mở ra một khung cửa nhỏ, nơi người đọc có thể nhìn thấy sự gian nan, niềm hy vọng và tinh thần bất khuất của cả một dân tộc trong từng thời kỳ.

Trong một cuộc phỏng vấn, kỷ lục gia Nguyễn Phi Dũng chia sẻ: “Tôi luôn tin rằng mỗi tờ báo là một nhân chứng lịch sử, phản ánh chân thực bối cảnh xã hội và những sự kiện của thời đại mà nó ra đời. Chính vì vậy, tôi muốn gìn giữ chúng một cách trọn vẹn, để thế hệ sau có thể tiếp cận nguồn tri thức quý giá này trong hình thức đầy đủ nhất.”

Giấc mơ số hóa ký ức báo chí để lưu giữ vang vọng sau này

Dù sở hữu giá trị to lớn, kho tư liệu báo chí quý hiếm này vẫn đứng trước nguy cơ bị mai một bởi thời gian, hư hỏng vật lý và giới hạn trong khả năng tiếp cận. Chính vì vậy, ông Nguyễn Phi Dũng đã ấp ủ một giấc mơ mới: số hóa toàn bộ kho báo, để thế hệ trẻ, các nhà nghiên cứu và công chúng có thể dễ dàng khám phá ký ức lịch sử chỉ với vài thao tác đơn giản – dù họ chưa từng chạm vào một tờ báo trăm tuổi.

Động lực của ông xuất phát từ mong muốn mang ký ức quốc gia ấy đến gần hơn với mọi người — đặc biệt là thế hệ trẻ, các nhà nghiên cứu, và những ai có thể chưa từng cầm trên tay một tờ báo trăm tuổi, nhưng vẫn có thể khám phá câu chuyện bên trong chỉ với vài cú nhấp chuột.

Việc số hóa không những là giải pháp bảo tồn lâu dài các tài liệu dễ hư hỏng, mà còn mở rộng khả năng tiếp cận vượt khỏi không gian lưu trữ vật lý. Khi được chuyển đổi thành dữ liệu số, các ấn phẩm này có thể dễ dàng tra cứu, nghiên cứu và chia sẻ – tạo tiền đề cho những góc nhìn học thuật mới, sự kết nối văn hóa sâu rộng, và truyền cảm hứng bền vững cho các thế hệ sau.

NTQ vinh dự được đồng hành trên hành trình số hóa di sản báo chí Việt Nam

Biến một tầm nhìn thành hiện thực không chỉ cần quyết tâm, mà còn đòi hỏi công nghệ phù hợp, độ chính xác cao và khả năng triển khai ở quy mô lớn. Và NTQ vinh dự đồng hành cùng ông Nguyễn Phi Dũng trong hành trình số hóa di sản báo chí lớn nhất Việt Nam.

Sau nhiều lần khảo sát thực tế, đội ngũ kỹ thuật nhận định đây là một nhiệm vụ phức tạp, chưa từng có tiền lệ tại Việt Nam. Bởi có những tờ báo có niên đại cao đã cũ và bị hoen mờ. Đây là điều khác biệt so với nhiều dự án số hóa truyền thống. Quá trình số hóa cần phải đảm bảo đồng thời bốn yếu tố quan trọng:

1. Quá trình số hóa không được tháo gáy, di dời để đảm bảo chất lượng báo

2. Giữ nguyên kích thước và bố cục gốc của từng tờ báo khi quét.

3. Chuyển đổi toàn bộ nội dung sang dạng văn bản có thể tìm kiếm (searchable text).

4. Lưu trữ số an toàn và bền vững trong dài hạn

Để đáp ứng các yêu cầu trên, NTQ đã phát triển một phần mềm chuyên biệt ứng dụng công nghệ AI. Hệ thống này có khả năng: Tự động phục hồi hình ảnh, chỉnh sửa màu sắc, giảm nhiễu, và khôi phục các vùng bị rách hoặc ố màu — giúp tái hiện lại vẻ nguyên bản của từng trang báo. Và phát hiện thông minh mép trang, cắt bỏ phần viền dư thừa, và căn chỉnh hình ảnh để đảm bảo khả năng đọc tối ưu.

Không dừng lại ở cải tiến hình ảnh, hệ thống còn phải vượt trội ở khả năng nhận dạng ký tự quang học (OCR) — giúp chuyển đổi chính xác các loại phông chữ mờ, cũ hoặc cách điệu thành văn bản có thể tìm kiếm được.

Ngoài ra, hệ thống còn tự động sinh metadata như tiêu đề, chủ đề, ngày tháng và địa điểm, giúp người dùng dễ dàng tra cứu. Chỉ với một từ khóa, họ có thể được dẫn đến đúng trang cần tìm, mở ra khả năng tiếp cận rộng cho các nhà nghiên cứu, giáo viên và người yêu lịch sử.

Với nhận thức về tính nhạy cảm của một số nội dung lịch sử, nền tảng còn tích hợp bộ lọc tự động phát hiện tài liệu nhạy cảm hoặc mang yếu tố chính trị để chuyển cho con người kiểm duyệt trước khi công khai.

Tính tiếp cận cũng được mở rộng với giao diện thân thiện, và tính năng đọc văn bản (text-to-speech), giúp người khiếm thị và các nhóm người dùng đa dạng có thể dễ dàng sử dụng.

Tính đến thời điểm hiện tại, số lượng lớn báo đã được số hóa thành công, qua các bước xử lý, phân loại và lưu trữ kỹ lưỡng để đảm bảo bảo tồn lâu dài trong môi trường số.

Công nghệ là cầu nối để gìn giữ di sản, truyền cảm hứng cho tương lai

Điều làm nên sự đặc biệt của dự án này không chỉ nằm ở quy mô hay công nghệ, mà chính là tấm lòng tận tụy đằng sau mỗi bước thực hiện. Sự tỉ mỉ của ông Nguyễn Phi Dũng trong việc lưu giữ từng tờ báo, kết hợp với nhiệt huyết của NTQ trong việc phát triển công nghệ để lan tỏa giá trị nhân văn, đã nâng dự án vượt lên khỏi phạm vi số hóa thông thường – trở thành một bản giao hưởng sống động về tinh thần, bản sắc và ký ức tập thể của dân tộc Việt Nam.

Dự án là minh chứng rõ ràng cho niềm tin rằng: công nghệ chỉ thực sự có ý nghĩa khi phục vụ con người, giúp gìn giữ di sản văn hóa, lan tỏa tri thức, và tạo ra một môi trường học tập bền vững. Thông qua dự án này, NTQ không chỉ tạo ra một kho lưu trữ số, mà còn xây dựng một cây cầu kết nối giữa các thế hệ – từ quá khứ đến tương lai.

Việc mở cánh cửa tiếp cận với lịch sử báo chí Việt Nam không chỉ khơi dậy trí tò mò, mà còn nuôi dưỡng sự thấu hiểu và khuyến khích sáng tạo – từ nghiên cứu học thuật đến các lĩnh vực như điện ảnh, sân khấu, nghệ thuật số. NTQ và anh Nguyễn Phi Dũng tin rằng: hững câu chuyện, khát vọng và dấu ấn thời đại trong từng trang báo sẽ tiếp tục sống mãi, truyền cảm hứng, và định hình tương lai.

Thông qua dự án này, NTQ vinh dự khi được góp phần kiến tạo một cây cầu văn hóa bền vững, nơi tri thức được chia sẻ, lan tỏa, và trường tồn cùng thời gian.

Nguồn:

Báo Nhân Dân (2024). Chuyện chưa kể về kho báo đồ sộ nhất Việt Nam. Nhân Dân Special Report.  https://special.nhandan.vn/kho-suu-tam-bao-chi-ky-luc-Vietnam/index.html